Achtergrond en ontstaansgeschiedenis van "Dark Shades of Light"
Zoals alle voorstellingen is ook “Dark Shades of Light” een thematische productie.
Wat dat inhoudt en hoe we daarbij te werk gaan, kunt u hier lezen.
Het thema voor "Dark Shades of Light" was het thema 'LIJDEN'.
Inspiratie
Uitgangspunt was dus het thema ‘lijden’ en de vraag of menselijk lijden een zin en nut heeft, of een onvermijdelijk maar zinloos onderdeel van het leven is.
Daarnaast was er het basale idee dat de hele voorstelling zich zou afspelen in de geest van een man die sterft … met als gevolg dat het een fragmentarische voorstelling zou worden, waar beelden uit verschillende realiteiten door elkaar heen zouden lopen en elkaar in een rap tempo zouden opvolgen.
Het veelvuldig door mensen met een bijna-doodservaring gerapporteerde fenomeen van een terugblik op het leven, waarbij niet alleen herinneringen langskomen maar ook de diepere betekenis van alles wordt blootgelegd, diende eveneens ter inspiratie.
Dat daarnaast ook beelden langskomen, die niet uit Meneer de Wit’s eigen leven zijn, maar uit dat van zijn (hem onbekende) ouders, ontsproot de artistieke fantasie en vrijheid.
Alle personages uit het stuk zijn volstrekt verzonnen, het verhaal is ontstaan vanuit improvisaties rond het thema lijden. Verschillende thema’s en lijnen kwamen wonderbaarlijk bij elkaar en vormden op gegeven moment het verhaal over meneer de Wit.
Het summum van lijden
Dat de voorstelling zoveel met de oorlog te maken zou hebben, wisten we van tevoren niet. Maar beelden die onvermijdelijk oppopten, toen we associeëerden over het thema ‘lijden’, waren die uit concentratiekampen, die ons allen op het netvlies staan gebrand. Auschwitz als het summum van menselijk lijden.
Al snel werd duidelijk dat een deel van ons verhaal zich daar moest afspelen.
Het was zeer uitdagend om scénes te improviseren die zich in een concentratiekamp afspeelden … om ons in te leven in extreme macht en onmacht, honger, doodsangst, door mensen uitgevoerde onmenselijke daden. Met als doel om vooral te willen begrijpen, een heel klein beetje op z’n minst…
We hebben ons daarbij ook uitéén moeten zetten met de vraag: mogen we dit wel doen? Is het niet aanmatigend om ook maar iets te willen zeggen over het lijden in de kampen? Doen we mensen die de Holocaust hebben meegemaakt niet gigantisch tekort? Mogen wij wel lichtheid brengen in iets dat onnoemelijk zwaar was en voor nabestaanden nog steeds is? Zou lichtheid kunnen helpen om de zwaarte juist aan te kunnen kijken? Kunnen we al spelend licht in de duisternis brengen?
75 JAAR VRIJHEID - maar nog niet helemaal
Wij ontdekten gaandeweg ook hoeveel velen van ons persoonlijk vandaag de dag, 75 jaar na de bevrijding, nog de effecten van de oorlog met ons meedragen. Met een Duitse regisseuse, een Poolse, een Deense en Nederlandse spelers en zeer uiteenlopende familie-geschiedenissen over de oorlog ontdekten we overeenkomstig, dat de oorlog diepe sporen in de familielijnen heeft achtergelaten. We ontdekten hoe onverwerkt trauma doorgegeven is aan ons en hoe wij daarmee worstelen in ons leven.
De ouders en grootouders van onze generatie hebben een enorme prestatie geleverd door hun leven na de oorlog weer op te pakken, te leven met zoveel geleden verlies en alles weer moeizaam op te bouwen. Voor gevoelens en verwerking was daarin weinig ruimte. Veelal probeerden mensen om de oorlog ’achter zich te laten’, ‘niet om te kijken’. Velen die oorlogstrauma hebben meegemaakt, wilden daar hun leven lang niet over spreken. Nodig en begrijpelijk.
Het gevolg voor de volgende/onze generatie (de 2de generatie oorlogskinderen) was, dat wij het materieel weliswaar goed hadden, maar in een vaak zeer gevoelsarme omgeving zijn groot gebracht. Waar ouders hun eigen pijn vermijden en daarom geen contact met hun eigen diepere gevoelens maken, kunnen zij ook geen emotionele bedding aan hun kinderen bieden. ‘Niet voelen’ is een primaire (onuitgesproken) boodschap die we collectief hebben meegekregen van onze ouders. We waren emotioneel 'verloren' en eenzaam. Tegelijkertijd hebben we veelal ook veel ruimte gekregen om ons te ontwikkelen. En zo kan onze generatie nu de volgende stap zetten, en die verbinding beginnen te herstellen door de pijn erover nu wel toe te laten.
Dat betekent ook dat er nu ruimte komt voor een verdere verwerking van de (oorlogs)geschiedenis. En dat begint altijd bij het verwerken van de persoonlijke geschiedenis.
75 jaar vrijheid - maar nog niet helemaal...
De lijdensdans ontsnappen...?
De oorlog, alle trauma's die de oorlog heeft veroorzaakt en het omgaan ermee, vormen in onze ogen enkel een uitvergroting voor onze algemene neiging als mensen om lijden te vermijden. Nog meer dan in de oorlog waren wij geinteresseerd in de essentie die daarin te ontdekken viel...
We willen als mensen graag dat het goed met ons gaat, we willen graag gelukkig zijn. Daarom drukken we vaak de gevoelens die we als minder prettig ervaren weg, we verdringen en vermijden ze.
Maar wat als onze verwoeste pogingen om aan het lijden te ontsnappen alleen maar meer lijden creêren?
Wat als het ons veel 'heler' zou maken als we ons lijden en dat lijden van anderen echt in ons hart konden sluiten? En konden ervaren dat liefde dieper is dan welke pijn ook?
“Wat als”, zoals Rainer Maria Rilke in een gedicht zegt, “als alles wat er aan verschrikking in ons leeft in diepste wezen niets anders is dan iets wat onze liefde nodig heeft’…?
We wensen een ieder alle liefde toe die die nodig heeft,
en hopen met onze voorstelling daar een bijdrage aan te kunnen leveren.
Kirsten Lüpke